آیت الله العظمی شیخ آصف محسنی فرزند محمد میرزا محسنی در یک خانواده مذهبی و مومن پنجم ثور سال 1314 خورشیدی مطابق 26 آپریل 1936 میلادی در شهر قندهار – افغانستان به دنیا آمد. در سال 1949 میلادی با پدر بزرگوارش به پاکستان رفت و در پاکستان زبان اردو را آموخت.
تحصیلات آیت آلله شیخ آصف محسنی
شیخ آصف محسنی عشق و علاقه شدید که به تحصیل علوم دینی داشت، به ولسوالی جاغوری رفت و به مدت هشت ماه ادبیات و منطق را در آنجا فراگرفت. در سال 1332 خورشیدی به نجف اشرف رفت و در طول دو سال و نیم دروس سطوح را به پایان رساند. سپس به دروس خارج فقه و اصول پرداخت و پیش آیت الله العظمی سید محسن حکیم ,آیت الله شیخ حسین حلی , آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری و آیت الله العظمی خوئی به شاگردی پرداخت.
او پس از دوازده سال تحصیل در نجف به زادگاهش قندهار بازگشت و حسینیه بزرگ قندهار و مدرسه علمیه آن شهر را تأسیس کرد. در سال 1357 خورشیدی حضرت آیت الله العظمی محسنی به حج رفت و بعد از حج، به سوریه رفت و چند ماهی در شهر دمشق مشغول تدریس علوم حوزه‌ای شد. او سپس به ایران رفت .
نبوغ علمی شیخ آصف محسنی
حضرت آیت الله الـعظمی محسنی دام ظله همواره در بحوث اساتید خود استعداد و هوش فوق‌العاده‌ای از خود نشان می‌‌دادند و برجسته‌تر از اکثر هم‌درسانش بود. وی در كثرت تحقیق و تتبع در مسائل فقهی و رجال و تداوم فعالیت علمی و آشنائی با بسیاری از نظریه‌ها در میدان‌های علمی گوناگون، در حوزه، مهارت استثنائی نشان دادند. و همیشه مورد توجه اساتید و هم‌درسانش بوده است. و گواهینامه‌های در علم رجال؛ علم کلام و حدیث بدست آورده است که حکایت از درایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی در این زمینه دارد.به زبان‌های فارسی، عربی، اردو و پشتو مسلط بود.
زندگی سیاسی شیخ آصف محسنی
آیت الله العظمی شیخ آصف محسنی پس از کودتای کمونیستی ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷ش و به قدرت رسیدن حزب دموکراتیک خلق افغانستان افغانستان را ترک کرد. ابتدا برای ادای مناسک حج به عربستان سعودی رفت، سپس به سوریه سفر کرد و چند ماه در دمشق به تدریس علوم دینی پرداخت. او در فروردین ۱۳۵۸ به قم رفت و به همراه جمعی از روحانیان افغانستانی مقیم حوزه علمیه قم، حزب حرکت اسلامی افغانستان را در ۱۹ فروردین تاسیس کرد. این حزب که از گروه‌های کوچک‌تری تشکیل شده بود، به مقابله نظامی با حکومت کمونیستی وقت افغانستان پرداخت.
پس از سقوط دولت کمونیستی دکتر نجیب الله در ۸ اردیبهشت ۱۳۷۱ش، محمدآصف محسنی در اولین دولت مجاهدین در کابل، منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان بود. محمد آصف محسنی، در ۱۳۶۸ش پس از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان که از ادغام احزاب فعال شیعه بوجود آمده بود، از پیوستن به آن و ادغام حزب حرکت اسلامی خودداری کرد. در این دوره مخالفت و درگیری او با شهید عبدالعلی مزاری، رهبر حزب وحدت اسلامی به اوج رسید. او پس از مدتی کابل را ترک کرده و به اسلام‌آباد پاکستان رفت.شیخ آصف محسنی تا سال ۱۳۸۴ش، رهبر حزب حرکت اسلامی افغانستان بود و پس از کناره‌گیری از رهبری حزب حرکت اسلامی افغانستان، به فعالیت‌های سیاسی خود پایان داد.
سفرهای آیت الله محمد آصف محسنی
حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله به کشورهای متعدد سفر نموده است که اکثر این سفرها علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده است. از جمله سفرهای در کشورهای همسایه پاکستان، ایران، شبهه قاره هند و ترکیه داشته‌اند و ایشان مدت‌های مدید برای فراگیری علوم اسلامی در کشور عراق (نجف اشرف) که مهد علوم آن روز بوده است ساکن بودند و سایر کشورهای عربی همچون سوریه که مدت‌ها در آنجا تدریس نموده است، عربستان سعودی، لبنان، کویت، امارات متحده عربی و اردن سفرهای داشته است.
علاوه بر این ایشان سفرهای فرا قاره‌ای نیز داشته‌اند که جهت شرکت در کنفرانس‌های علمی و سیاسی رفته‌اند از جمله انگستان، آلمان، فرانسه، سنگال, سودان، مسکو (روسیه) و اتریش.
ملاقات‌های آیت الله محمد آصف محسنی
حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی یکی از شخصیت‌های ممتاز و برجسته جهانی می‌باشد که خواه‌ناخواه ملاقات‌های فراوان با رهبران و روئسای کشورهای جهان داشته است که ما به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
ایشان در ارتباط به مسائل مختلفی با روئسای کنفرانس کشورهای اسلامی، با جنرال ضیاءالحق، غلام اسحاق خان روئسای جمهور و نوازشریف صدراعظم وقت پاکستان، با رئیس پارلمان فرانسه در سال 1989 م با دبیر کل سازمان ملل متحد در سال 1993 م در اسلام‌آباد، با حافظ الاسد رئیس جمهور وقت سوریه در سال 1994 م (دمشق) با رئیس جمهور سودان در سال 1992 م (خارطوم) با فهد شاه عربستان، با شیخ کویت با حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی و حجت الاسلام سید محمد خاتمی روئسای جمهوری سابق جمهوری اسلامی ایران و همچنان با محمود احمدی نژاد رئیس جمهور فعلی جمهوری اسلامی ایران در سال 1386 هـ.ق مطابق سال 2007 در کابل و با نمایندگان متعدد سازمان ملل متحد در افغانستان ملاقات‌هایی داشته‌اند.
تالیفات آیت الله محمد آصف محسنی
آیت الله العظمی محسنی دام ظله العالی دارای بیش از 63 کتاب در امور مذهبی، سیاسی، فقه، علمی و… می‌باشد از مهم‌ترین تالیفات مدظله العالی می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد:
- (قسمتي از تاريخ سياسي حكومت مجاهدين) مصوبات شورای رهبری مجاهدین؛
- کتاب حدود الشریعة فی محرمات‌ها و واجبات‌ها، در چهار جلد مربوط به علم فقه؛
- کتاب صراط الحق، در سه جلد در علم کلام؛
- معجم الاحادیث المعتبرة، در شش جلد؛
- الفقه و مسائل طبیه (در دو جلد)؛
- عقاید اسلامی از نظر علم و فلسفه؛
- توضیح المسائل طبی (پزشکی)؛
- جنگ در تاریکی (شیعه و سنی چه فرقی دارند.)؛
- مهدی موعد عجل الله تعالی فرجه شریف؛
- عقاید اسلامی؛
- فوائد رجالیة؛
- متافیزیک؛
- قرآنیا سند اسلام؛
- فوائد دین در زندگانی؛
- اقتصاد معتدل؛
- حکومت اسلامی؛
- مشرعة بحارالانوار، در دو جلد؛
- الضمانات الفقهیة و اسباب‌ها؛
- القواعد الاصولیة والفقهیة؛
- روح از نظر دین؛
- عقل و علم روحی جدید؛
- بحوث فی علم الرجال؛
- تقریب مذاهب از نظر تا عمل؛
- روش جدید اخلاق اسلامی؛
- مباحثی درباره حکومت اسلامی؛
- فواید دمشقیه؛
- دین و زندگی؛
- دین و اقتصاد؛
- روابط انسان؛
- راه ترقی ما؛
- خداشناسی منها دین؛
- جوان و دوره جوانی؛
- عقاید برای همه؛
- قضاء و شهادت؛
- جهاد اسلامی، در دو جلد؛
- تصویب قانون اساسی؛
- زن در شریعت اسلامی؛
- توضیح المسائل جنگی؛
- عدالت الصحابه؛
- عقاید، فقه و اخلاق؛
- گوناگون، در دو جلد؛
- حل 66 سئوال دینی؛
- تسنیم؛
- وظیفه علما دینی ما؛
- دفاع و حرکت؛
- تصویری از حکومت اسلامی؛
- خود را بسازیم؛
- نظم مفید؛
- مسایل لندن؛
- مسایل کابل؛
- تفسیر سوره شمس؛
- حجت؛
- وحدت امت؛
- الارض فی الفقه؛
- نظرة عابرة؛
- خواست شیعیان افغانی؛
- تحقق اتحاد امت اسلامی؛
- مقالات؛
- توحید نظری؛
- وظایف اعضای بدن؛
- همبستگی اسلامی؛
- مسایل پاراچنار.
وفات آیت الله محمد آصف محسنی
آیت‌الله محسنی با تمام تلاش‌های علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و خلق آثار ارزشمند، شامگاه روز دوشنبه 14 مرداد 1398 در سن 85 سالگی در کابل، درگذشت.
پیکر ایشان در مجتمع علمی فرهنگی و حوزه علمیه خاتم النبیین شهر کابل تشییع و در مکانی که پیش از این خودش در این حوزه علمیه مشخص کرده بود، به خاک سپرده شد.