تاقین یا عرقچین

یکی از کلاه های مردم افغانستان کلاه عرقچین یا تاقین است که بیشتر مردم افغانستان از انواع مختلف آن استفاده می کنند. نام های دیگر این کلاه کلاه مزاری، کلاه ازبکی وکلاه گرد است.

مفهوم عرقچین

تاقین یا عرقچین همانطور که از اسمش پیداست به معنای جذب یا دفع کننده عرق است .
این کلاه یک نوع کلاه گرد وکم حاشیه وبدون لبه است. که ارتفاع کمی دارد.برخی از آن به عنوان نماد وکلاه سنتی برخی برای محافظت از موهایشان وبرخی برای بهتر ایستادن دستار از آن استفاده می کنند.
از گذشته هاى تاريخی بدين سو مردان و زنان تاجيک در تركيب لباس سنتى شان از كلاه مخصوصى استفاده مى نمودند که آن را عرقچين یا کلاه تاقین مى ناميدند.

کلاه تاقین در کنار پیراهن تنبان مردانه جلوه ای خاص پیدا می کند اکثر کسانی که در روستا زندگی می کنند؛ در کنار دیگر لباس ها از این کلاه زیبا نیز استفاده می کنند.

هم چنین دیگر مردم افغانستان از جمله ترکمن ها، هزاره ها، مردم بلوچ ، نورستان و….نیز از آن استفاده می کنند.
اين كلاه هاى دست دوز در حریم خانه به تنهايى پوشيده مى شد اما در بيرون از منزل و در محافل با پارچه هاى اضافى تزیين مى شد. مردان آن را با دستار و زنان با چادر همراه مى نمودند البته زنان در همه حال به غير از حريم امن منزل چادرى بروى آن مى انداختند ولی مردان به تنهایی نیز پوشیده می شود.

 

 

انواع کلاه تاقین

تاقین یا عرقچین  انواع مختلفی دارد، برخی از آن ها در واقع نوعی کلاه ساده است که از پارچه نازک دوخته می شود. برخی نیز از نخ های نازک ساده وابریشمی بافته می شود. که بیشتر به رنگ سفید است ومعمولا در زیر دستار از آن استفاده می شود.

برخی دیگر غالبا از نخ هاى سرخ رنگ و نفيس دوخته و با مهره ها، زيبا و براق مى شدند كه تا هنوز در مناطق تاجيک نشين شمال مروج و معمول است. در چهار دهه ى اخير با رايج شدن پكول كه كلاهى پشمى مربوط به مناطق نورستان افغانستان و چترال پاكستان است پوشيدن تاقين در ميان جوانان كمتر شده است.

بهترین نوع عرقچین ،عرقچین ولایت بامیان است که با گلاباتون دست دوزی شده وبه شکل های مختلف ساخته می شود.
برخی ولایت ها نیز کوک های ریزی در لبه ودر تمام سطح آن ایجاد می کنند وبرخی هم تمام ویا قسمتی از آن را گلدوزی یا خامک دوزی می کنند.
ناگفته نماند که این کلاه بیشتر مورد استفاده افراد مسن و روستایی می باشد برعکس کلاه قره قل که مورد توجه بیشتر مردم افغانستان است مخصوصا در شهرهای بزرگ چون کابل مورد استفاده بیشتری قرار می گیرد.

 

تاریخچه کلاه تاقین یا عرقچین

تاقین یا عرقچین تاریچه ای بس عظیم دارد، از نقش مهره هایی که از شوش به دست آمده سابقه ی این سرپوش را به هزاره چهارم پیش از میلاد نسبت داده اند. در دوره های مختلف از شکل های مختلف این کلاه استفاده می شده است.

ابتدا مردم بخارا وبعد ها مردم افغانستان به خصوص مردم سمت شمال از آن استفاده می کردند.

کشورهای استفاده کننده از تاقین یا عرقچین

استفاده از این نوع کلاه تاقین یا عرقچین، علاوه بر افغانستان در کشورهای دیگری نیز رواج دارد واقوام مختلفی آن را به سر می کنند. در کشورهای آفریقایی بسیاری از پدربزرگ ها ومردان مردان مسن هر روز آن را می پوشند وبرای آن ها نمادی برای موقعیتشان به عنوان بزرگ خردمند، افراد مذهبی یا پدر سالار خانواده می باشد.

در ولایت سند پاکستان وبلوچستان هم طرفدارانی دارد. هم چین استفاده از این کلاه در شبه قاره هند نیز مرسوم است.

اقوام مختلفی مثل کردان، اقوام شاهسون و قره داغ در بیرجند و آذربایجان غربی در کشور ایران هم از این کلاه استفاده می کنند.

به غیر از مسلمانان، یهودیان هم از این کلاه بصورت سنتی استفاده می کنند ودر زبان عبری به آن کیپا گفته می شود. این کلاه یکی از وسایل اصلی هنگام دعای یهودیان است .

تولید کنندگان عرقچین

دوخت وبافت کلاه تاقین یا عرقچین بیشتر توسط زنان در روستاها صورت می گیرد وبرخی مردان نیز فقط قالب گیری آن را انجام می دهند وسپس به بازار عرضه می کنند.
بازار این کلاه در حال حاضر در افغانستان راکد است وفروش خوبی ندارد. با وجود زحمت های زیادی که برای دوخت آن کشیده می شود قیمت کمی دارد.به گفته تولید کنندگان آن نه حامی خوبی دارد ونه بازار خوبی.

گروه خامک با انگیزه ی حمایت صنایع دستی افغانستان قصد دارد تا آثار دستی افغانستان را به همگان معرفی کند و قدمی در راستای زنده نگه داشتن این فرهنگ اصیل بردارد. در این فروشگاه انواع کالاهای افغانستانی همچون پرچم افغانستان به فروش می رسد.