صنعت شیشه گری در افغانستان

شیشه گری چیست؟

شیشه جسمی شفاف وشکننده است که از ترکیب سیلسیکات های قلیایی به دست می آید. شیشه را در کوره ذوب می کنند و به شکل های مختلفی در می آورند. شیشه شکل هندسی ندارد از این رو به راحتی شکل می گیرد. به هنر شکل دادن به شیشه، شیشه گری می گویند. صنعت شیشه گری در افغانستان از قدیمی ترین حرفه ها و صنایع دستی در کشور افغانستان می باشد، که معمولا صنایع آن به رنگ های سفید، آبی، سبز وقرمز می باشد. این رنگ ها در پرچم افغانستان هم وجود دارد.

تاریخچه صنعت شیشه گری در افغانستان

این صنعت از قدیمی ترین هنرها و صنایعی است که بشر آن را بوجود آورده است. هم چنین یکی از قدیمی ترین حرفه های رایج در کشور افغانستان می باشد. شواهدی وجود دارد که کاربرد آن به 4000 سال پیش برمی گردد. یکی از عوامل مهم مربوط به شیشه در این دوره ها گسترش تجارت سنگ طبیعی شیشه در بین مردم و تمدن های مختلف بوده است، که مردم از آن برای ساخت مهره ها، منجوق ها و قطعات نوک تیز برای شکار استفاده می کردند. نمی توان دقیقا مشخص کرد که شیشه گری از چه زمانی در افغانستان وجود داشته است اما به گفته خبرنگار خبرگزاری فارس قدمت آن به سه هزار سال پیش برمی گردد و در زمان حاکمیت کوشانیان، تیموریان و غزنویان این صنعت در هرات رونق بیشتری داشته و از آن به بعد رواج یافته است. در گذشته شیشه سازان از سنگ های گوناگونی چون کوارتز، چخماق و…در ساختن لوازم شیشه ای استفاده می کردند و با آن شیشه های قلیایی به نام فرایت می ساختند اما اکنون با آمدن شیشه های صنعتی به بازار، مواد اولیه کارگاه ها را نیز شیشه ها و بطری های شکسته صنعتی تشکیل می دهد.

ابزار و وسایل مورد مورد نیاز

مهم ترین وسایل مورد استفاده در صنعت شیشه گری عبارتند از:

1ـ لوله دم لوله فولادی به طول تقریبی ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر و به قطر ۲ و نیم سانتی متر که بالای آن را روکش چوبی می پوشاند.

2ـ سنگ کار: شی مستطیل شکلی است که از جنس آهن است و به صورت مسطح می باشد و به ابعاد تقریبی سی در بیست سانتی متر.

3ـ قالب تخته :این وسیله که با اشکال مختلف ساخته میشود مرکب است از دو تخته چوبی و در موارد خاصی مانند شکل دادن و کنترل پایه ظرف مورد نظر استفاده می شود که باید هنگام استفاده مرتباً خیس شود

4ـ قاشق چوبی: این وسیله که نقش قالب را دارد از قطعه چوب استوانه ای شکل ساخته شده است و در قسمت فوقانی آن به صورت عرقچین خالی شده و به هنگام قرار دادن بار شیشه در داخل آن یکنواخت کردن و یک ساخت یکسان کردن ضخامت کمک میکند.

5ـ نیمکت ویژه: وسیله ای است که استاد کار در حالت نشسته روی آن کار می کند.

6ـ کوره ذوب گرم خانه: گرم خانه مکانی است که دمای حدود پانصد  درجه سانتی گراد دارد. وشیشه پس از ساخته شدن حدود چهل وهشت ساعت در آن می ماند تا آهسته آهسته سرد شود وشیشه دچار ترک وشکستگی نشود.

مراحل تولید شیشه گری سنتی

ابتدا شیشه ها را خرد کرده و در یک کوره رسی آن ها را به شکل مذاب در آورده و سپس پودر آهن و مس را به آن اضافه می کنند تا رنگ سبز و آبی بگیرند. در نهایت داخل یک دیگ بزرگ مایعی مذاب از شیشه به دست می آید.

  بعد ازآن میله ای درون خالی را درون دیگ مواد مذاب فرو میکنند ومی‌چرخانند، مقداری از مواد به میله می چسپد. سپس دوباره آن را به داخل کوره می برند و هر بار از طریق میله به دورن شیشه مذاب می دمند. بعد از خارج کردن میله از کوره، شیشه مذاب را می چرخاند و در را نمی بندند و تاب می دهند و آن را به شکل خاصی در می‌آورند و سپس آن را داخل کوزه می گذارند. این روش سنتی در شهر هرات است.

علت های نابودی صنعت شیشه گری در افغانستان

زمانی این صنعت در شهر هرات رونق بسیار زیادی داشته است اما اکنون در نتیجه چندین دهه جنگ فقر و واردات ارزان ویران شده است. چندین دهه جنگ باعث شده که توریستی آن خارجی که قبلا گروه گروه به هرات که در قرن پانزدهم مرکز تجاری جاده ابریشم پایتخت تیموریان بود، می آمدند دیگر به این کشور نمی آیند.

کارگاه های سنتی و کوچک شیشه گری و فروشگاه های عتیقه ای که در اطراف مسجد جامع شهر هرات وجود دارد از جاذبه های توریستی این شهر به حساب می آیند.

یکی دیگر از عواملی که این حرفه نتوانسته جایگاه خود را در میان مردم بازیابد، ورود ظروف چینی و شیشه های صنعتی است که کیفیت بهتر و قیمتی کمتری دارند. هم چنین با گذشت زمان سلیقه و خواسته مردم تغییر کرده و کمتر کسی را می توان یافت که به کالاهای سنتی علاقمند باشد. تقریبا تمام مردم به دنبال کالاهای مدرن هستند که این خود باعث کم رنگ شدن صنایع دستی از جمله صنعت شیشه گری شده است. شیشه گران افغانستانی می گویند: اگر وضع چنین ادامه یابد. این صنعت خاتمه می یابد.

چای سبز وطنی یکی از نوشیدنی های محبوب احمد شاه مسعود است او که رهبر مقاومت مردم افغانستان است شخصیت و چهره ی محبوب مردم افغانستان شما با بازدید از فروشگاه خامک می توانید کلاه احمد شاه مسعود، انواع کلاه افغانی و پکول را مشاهده کنید.

با خرید کلاه پکول می توانید به غنای این فرهنگ اصیل کمک کنید. شما همچنین می توانید با وارد شدن به سایت وبرول مشکلات سایت خود را برطرف کنید.