انواع کلاه افغانی و کاربرد آن

کلاه افغانی انواعی دارد که بیشتر مختص مردان بوده و به نشانه ابهت و تعیین طبقات خاص و سنت و یا در فصول مختلف به منظور محافظت از سردی پوشیده اند، کشور افغانستان به دلیل تمدن دیرینه ای که دارد دارای سبک لباس مخصوص و منحصربه فرد خود است.

امروزه در جهان استفاده از کلاه خاص که نماد آن کشور باشد ودر زندگی روزمره معمول باشد جز اندک کشورها کم است؛ ولی لایف استایل مردم افغانستان به این گونه است که کلاه افغانی جز لاینفک زندگی آنهاست و آن هم بیشتر به دلیل وجود قومیت های مختلف با فرهنگ های متفاوت می باشد. پرچم افغانستان مثل قومیت های افغانستان دارای تنوع زیادی در تاریخ بوده است.

کاربرد کلاه افغانی

کلاه افغانی کاربرد فراوانی دارد از جمله این که در گذشته زندگی پادشاه و رعیتی مرسوم بوده است وبا کلاه ولباس ها طبقات مردم شناخته می شده است .

جالب این است که این کلاه افغانی برای هر منطقه و ولایت ها متفاوت می باشد، و حتی می توان مردم آن منطقه را با کلاه افغانی خاصه آنجا شناخت که یکی از جذابیت های کشور افغانستان دانست.

استفاده از کلاه در افغانستان به چه منظور است:

1.  علامت و نشانه قومیت خاص مثل انواع کلاه محلی
2.  کاربرد اختصاصی و نشانگر ملی مردم افغانستان
3.  کاربرد زینتی وزیبایی
4.  به عنوان عرق چین
5.  به عنوان محافظت از سر در برابر سرما

در این مقاله سعی شده است که به طور کامل به معرفی کلاه افغانی همه ولایت ها بپردازیم:

1-کلاه پکول:

یکی ازشاخص ترین کلاه های افغانی، کلاه پکول می‌باشد و مردم دنیا نیز،کشور افغانستان را با این کلاه می‌شناسند. از لحاظ ظاهری بسیار زیبا و جذاب است و طرفداران فراوانی دارد.

از آنجا که شرایط آب و هوایی کشور افغانستان کوهستانی و سرد است و جنس کلاه پکول هم از پشم شتر و گوسفند می‌باشد، که طبع آن گرم است ومناسب ترین از هر حیث برای سرمای افغانستان می باشد و انتخاب کلاه پکول برای مردم افغانستان بهترین گزینه است.

کلاه پکول از لحاظ ظاهری در قسمت بالا به صورت نیمه صاف و لبه هایی خمیده دارد و بسیار شکیل وزیبا می‌باشد جذابیت وشهرت این کلاه، سوای از قدمت آن به دلیل استفاده احمد شاه مسعود یکی از محبوب ترین شخصیت های سیاسی وتاریخی کشور افغانستان می‌باشد.

کلاه پکول در واقع ساخته دست ولایت نورستان می‌باشد، ولی امروزه به دلیل شهرت آن در همه جا تولید می‌شود حتی جزء نماد فرهنگی و ملی کشور افغانستان شده است.

در مدل طرح این کلاه و رنگ آن تنوع بسیار زیادی وجود دارد وبرای انواع سلیقه ها تنوع هست، کلاه پکول زنانه تنوع رنگش بیشتر است.

کلاه پکول در کشور پاکستان نیز تولید و بسیار طرفدار دارد که آن هم به دلیل شباهت فرهنگی بین این دو کشور می باشد.

برای آماده کردن کلاه پکول باید مراحلی طی شود:

1. کشتن گوسفند یا شتر
2. گذاشتن در آب ونمک برای ضد عفونی کردن یک شبانه روز
3. خشک کردن با نور خورشید
4. گذاشتن در آب جو و نمک به منظور نرم کردن پوست به مدت 20 روز
5. خشک کردن پوست
6. برش و دوخت

البته این برای آن دسته از کلاه افغانی می‌باشد که با پشم ساخته می شود زیرا برخی از کلاه های پکول پارچه ای هم هستند. امروزه در کابل مراکزی هستند که مختص دوخت وفروش این کلاه می باشند.

2-کلاه افغانی  قره قل:

اسم این کلاه را از گوسفندی به نام قره قل گرفتند، پوست قره قل از مرغوب ترین و محکم ترین نوع می‌باشد؛ کلاه قره قل بسیار گرم و شکیل می‌باشد و حامد کرزای رئیس جمهور اسبق افغانستان از آن استفاده می‌کند.

پوست قره قل دارای کیفیت بسیار بالایی هست و هرچه بره کوچکتر از لحاظ سنی باشد مرغوبیت آن بیشتر است به همین خاطر گاهی گوسفند آبستن را می کشند تا از پوست بره داخل شکم مادر استفاده کنند پس بنابراین در افغانستان مردم بسیاری مشغول دوخت وفروش این کلاه زیبا می‌باشد.

برای آماده کردن کلاه قره قل باید مراحلی طی شود:

1. کشتن و جدا کردن پوست قره قل
2. خواباندن پوست در آب ونمک به مدت یک روز
3. خشک کردن پوست با نور خورشید
4. خواباندن پوست در نمک وآبجو به دلیل نرم شدن به مدت 20 روز
5. شستن و تمیز کردن
6. خشک کردن وحذف زوائد
7. برش و دوخت کلاه

3-کلاه افغانی قندهاری:

کلاه قندهاری خاصه مردم قندهار و پشتون ها می باشد ولی امروزه همه مردم افغانستان از آن استفاده می‌کنند این کلاه از کتان ساخته می شود و با نگین و دوخت های رنگی تزئین شده است. این کلاه در قسمت بالا کاملا مسطح و گرد است واز اطراف به سمت پائین خم شده است و در قسمت جلوی سر به صورت دلبری می باشد.
کلاه قندهاری را هم زنان و هم مردان استفاده می کنند و مردان با پیراهن و تنبان می پوشند و بیشتر برای مراسمات شادی و جنبه زینتی دارد.
این کلاه توسط هنرمندان افغانستان تولید و به فروش می رسد. هرچند با زندگی شهرنشینی استفاده از این کلاه کم شده است.

4-کلاه افغانی تاقین یا عرقچین:

این کلاه توسط مردم هزاره، بلوچ، نورستان و غیره ساخته می شود ومعمولا از قدیم مسلمانان استفاده می کردند و کاربرد بسیاری دارند و همانطور که از اسمش پیداست عرق را جذب می کند.

این کلاه افغانی در زیر دستار پوشیده می شود و علاوه بر آن کشاورزان و پیشه وران ازآن به عنوان عرقچین استفاده می کنند، پس هم کلاهی برای زیبایی و زینت و هم برای کار هست.
کلاه تاقین را با پیراهن و تنبان می پوشند و در کنار هم جلوه ای خاص دارد و در بین مردم افغانستان طرفداران بسیاری دارد، در قدیم زنان هم خیلی استفاده می کردند اما امروزه خیلی مرسوم نیست.اسامی دیگر این کلاه، کلاه ازبکی، مزاری و کلاه گرد نیز می گویند.

این کلاه توسط زنان روستایی همان منطقه بافته می شود، و معمولا طرح و نقشه دارد وطبق الگوبافته می شود. جنس این کلاه از نمد که از پشم گوسفند گرفته شده است می باشد.

بعد از اینکه نخ ها آماده شد کلاه را شروع به بافتن می کنند برخی را ساده و برخی را به همراه نگین و نخ های رنگی استفاده می کنند.
کلاه تاقین درکشورهای دیگری همانند ایران، پاکستان و ترکمنستان، و یهودی ها در سراسر دنیا استفاده می شود.

5-کلاه تیلپک یا پوستی

این کلاه در بین ترکمن ها مرسوم است از جنس پوست قره قل ساخته می شود وبه صورت نیم دایره می باشد. معمولا پشم گوسفند را تمیز می کنند و پشم وموی گوسفند را کوتاه نمی کنند و آن را به شکلی بسیار زیبا به قسمت زیری وصل می کنند.

ترکمن های سه کشور افغانستان، ایران و ترکمنستان از آن استفاده می کنند که در نوع خود خیلی زیبا و جذاب است و مخصوص فصول سرد می باشد. ترکمن های افغانستان رنگ مشکی پوست قره قل را می پسندند زیرا معتقدند که پوست سیاه قره قل مرغوبتر است.

6-کلاه محلی :

این کلاه افغانی  با توجه به روستا یا منطقه خاص متفاوت می باشد به طوری که آن منطقه ممکن است با این کلاه یا سایر پوشش ها شناخته شود.
همه مردم سنتی افغانستان از دستار یا عمامه استفاده می کنند که کلاه هم جایگزین آن در سالهای اخیر شده است

انواع کلاه افغانی  محلی:

1. نوعی کلاه افغانی  که مردم ازبک و تاجیک بر سر می گذارند. شبیه پکول
2. نوعی کلاه که مردم هزاره استفاده می کنند.نوعی کلاه عرقچین
3. نوعی کلاه که مردم ترکمن : که همان تیلپک است.
4. نوعی کلاه که مردم نورستان: که همان پکول است.
5. نوعی کلاه که مردم قرقیز: کلاه گرد از جنس پوستین است.
6. نوعی کلاه که مردم پشتون قندهار: که همان کلاه قندهاری می باشد.
7. نوعی کلاه که مردم پشتون شینواری: کلاه مخروطی از جنس کاه گندم است.
8. نوعی کلاه که مردم بلوچ : درتزئینات کلاه خود از شیشه استفاده می کنند.
9. نوعی کلاه در بین باشنده مناطق شمالی از جنس نمد و به صورت گرد است.
10. نوعی کلاه که در بین متجددین افغان که همان پکول امروزی است.

برخی از این کلاه افغانی  همانطور که در ابتدای مقاله ذکر شده است به خاطر مسئله تاریخی یا بر سر گذاشتن شخص مهمی به شهرت رسیده است مثل کلاه پکول یا قره قل وبرخی در حد همان منطقه باقی ماندند و چیز زیادی از آنها در دست نیست.

با توجه به شرایط افغانستان وجنگ های پی در پی و نفس گیردر افغانستان ممکن است این هنر وپوشش وفرهنگ در نسل های بعدی بسیار کمرنگ شود.

شرکت صنایع دستی خامک با همین هدف تشکیل شده است که محصولات دستی و سنتی افغانستان را معرفی ،تولید و به فروش برساند.

چای سبز وطنی یکی از نوشیدنی های محبوب احمد شاه مسعود است او که رهبر مقاومت مردم افغانستان است شخصیت و چهره ی محبوب مردم افغانستان شما با بازدید از فروشگاه خامک می توانید کلاه احمد شاه مسعود، انواع کلاه افغانی و پکول را مشاهده کنید.